Thông tin Y tế | Rò khe mang I – Nhân một trường hợp khó chẩn đoán

Rò mang bẩm sinh vùng cổ bên là dị tật bẩm sinh xuất phát từ hệ thống khe mang, do tồn tại những di tích phôi thai vùng mang mà đáng lẽ phải biến mất đi trong quá trình phát triển cá thể. Tùy theo từng loại đường rò khe mang sẽ có triệu chứng lâm sàng tương ứng. Thường bệnh nhân có thể đến khám vì đã rạch áp-xe nhiều lần hoặc đã phẫu thuật trước đó tái phát.

Bất thường khe mang I thường xuất hiện khối dạng nang trước tai, có thể có ở dưới hoặc sau tai. Dựa vào sự khác biệt về phôi thai học, biểu hiện lâm sàng và mô bệnh học, rò khe mang I được chia thành type 1 và type 2. Trong rò khe mang I type 1, đường dò chạy song song ống tai ngoài, hướng về phía mặt ngoài dây VII, mô học đường rò chỉ có các thành phần biểu mô không có sụn hoặc cấu trúc ngoại bì. Rò khe mang I type 2 có đường rò mở vào chỗ nối giữa phần xương và phần sụn ống tai ngoài. Đường đi của nó liên quan chặt chẽ với dây VII. Về mặt mô học, đường rò type 2 bao gồm các thành phần có nguồn gốc từ ngoại bì và trung bì, tức là bao gồm cả sụn và các thành phần phụ thuộc da. Tỉ lệ mắc của rò khe mang I không cao, chỉ chiếm khoảng 5% các loại rò khe mang nói chung. Triệu chứng lâm sàng thường đa dạng, các triệu chứng chủ yếu xuất hiện ở cổ, tuyến mang tai và ở tai. Tuy nhiên việc chẩn đoán rò khe mang I thường gặp nhiều khó khăn vì vậy cần nghĩ đến dị tật này ở tất cả những khối sưng nề cũng như các biểu hiện viêm nhiễm khác ở vùng dưới tai và vùng tuyến mang tai.

*A: Rò khe mang I type 1

*B: Rò khe mang I type 2

Đối với rò khe mang I hay các nang - rò khe mang nói chung thì điều trị phẫu thuật vẫn là phương pháp điều trị tối ưu. Mục tiêu chung của phẫu thuật là lấy hết đường rò, tránh tái phát và biến chứng hậu phẫu, đặc biệt là tổn thương dây thần kinh mặt. Trong các trường hợp đường rò chạy nông, có thể bộc lộ, bám sát đường rò đi ngang qua thùy nông tuyến mang tai đến tận ống tai ngoài mà không cần bộc lộ dây VII. Đối với các trường hợp đường rò chạy sâu hơn dây VII hoặc đường rò phức tạp, cần thiết cắt toàn bộ thùy nông tuyến mang tai kèm cả đường rò.

Ngày 09/12/2024 vừa qua, khoa Tai Mũi Họng – Mắt – Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế đã tiếp nhận ca bệnh nhân nam 11 tuổi vào viện vì sưng đau sau tai trái. Bệnh nhân đã có nhiều đợt sưng đau sau tai trái trong 5 năm nay, bệnh nhân đã khám, điều trị nội khoa nhiều nơi, và phẫu thuật bóc khối áp xe 4 lần, tuy nhiên vẫn tái phát sau phẫu thuật. Sau khi được các bác sĩ Tai Mũi Họng và Răng Hàm Mặt phối hợp thăm khám, nhận định đây là một trường hợp rò khe mang I type 2 khó chẩn đoán kèm với nang tuyến nước bọt cùng bên, với đường rò nhỏ và ngắn thông vào ống tai ngoài trái, các triệu chứng đa dạng và chồng lấp với bệnh lý tuyến nước bọt mang tai. Bệnh tích khó phát hiện trên nội soi tai và các phương tiện cận lâm sàng chẩn đoán khác, kể cả phim chụp cộng hưởng từ vùng mặt – cổ có tiêm thuốc cản quang .

Bệnh nhân được lên lịch phẫu thuật vào ngày 19/12/2024 với sự phối hợp của 2 chuyên khoa Tai Mũi Họng và Răng Hàm Mặt với chẩn đoán Rò khe mang I/Nang tuyến nước bọt mang tai trái. Phương pháp phẫu thuật bóc hết đường rò đến ống tai ngoài kết hợp cắt nang tuyến nước bọt mang tai cùng bên giải quyết được tận gốc nguyên nhân gây bệnh, tránh tái phát.

Bộc lộ đường rò trong phẫu thuật

Sau mổ, bệnh nhân được theo dõi hậu phẫu không xuất hiện các biến chứng: tụ máu, nhiễm trùng vết mổ, liệt mặt, và xuất viện sau phẩu thuật 7 ngày. Bệnh nhân được tái khám sau phẫu thuật 1 tuần, triệu chứng lâm sàng cải thiện đáng kể, vết thương bệnh nhân sau cắt chỉ khô hoàn toàn, không có biến chứng liệt mặt.