Nghe bác sĩ chẩn đoán con mắc dị tật bàn chân khoèo (clubfoot) là một cú sốc lớn với bất kỳ cha mẹ nào. Câu hỏi thường trực là: “Liệu con có đi lại bình thường được không?” Tin vui là đây là một trong những dị tật bẩm sinh có khả năng điều trị thành công cao nhất – với phương pháp đơn giản, ít xâm lấn.

1. Dị tật phổ biến và không phải lỗi của cha mẹ

Bàn chân khoèo là dị tật cơ xương khớp phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh, với tỷ lệ khoảng 1–2 trẻ trên mỗi 1000 ca sinh. Mỗi năm có khoảng 150.000–200.000 trẻ em chào đời với dị tật này. Nguyên nhân là do sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường, không liên quan đến hành vi của cha mẹ trong thai kỳ.

Nếu cha hoặc con trước đó bị bàn chân khoèo, nguy cơ con tiếp theo mắc dị tật này tăng lên 1/35. Nhiều vận động viên nổi tiếng như Mia Hamm hay Kristi Yamaguchi từng mắc dị tật này nhưng vẫn có sự nghiệp rực rỡ, chứng minh rằng bàn chân khoèo không cản trở tương lai của trẻ.

2. Điều trị hiệu quả không cần phẫu thuật lớn

Trước đây, điều trị bàn chân khoèo thường bằng phẫu thuật phức tạp, dễ gây biến chứng như đau, cứng khớp và viêm khớp. Ngày nay, phương pháp Ponseti trở thành “tiêu chuẩn vàng” – nhẹ nhàng, ít xâm lấn và hiệu quả cao.

Phương pháp Ponseti gồm ba giai đoạn:

- Nắn chỉnh & bó bột: Bác sĩ nhẹ nhàng kéo giãn gân và dây chằng, sau đó bó bột từ ngón chân đến đùi. Quá trình này lặp lại hàng tuần trong 5–8 tuần.

- Cắt gân gót: Khoảng 90% trẻ cần thủ thuật nhỏ để kéo dài gân Achilles, giúp bàn chân linh hoạt hơn.

- Mang nẹp: Giai đoạn duy trì kết quả, quyết định sự thành công lâu dài.

Khi được thực hiện đúng cách, Ponseti có thể điều chỉnh hoàn toàn dị tật với tỷ lệ thành công lên tới 98%.

3. Thử thách lớn nhất là mang nẹp

Sau khi tháo bột, nhiều cha mẹ nghĩ quá trình điều trị đã kết thúc. Nhưng thực tế, giai đoạn mang nẹp mới là thử thách lớn nhất. Trẻ phải mang nẹp 23 giờ mỗi ngày trong 3 tháng đầu, sau đó chỉ mang khi ngủ đến 4–5 tuổi.

Sự kiên trì của cha mẹ là yếu tố quyết định. Tỷ lệ tái phát chỉ 6% ở gia đình tuân thủ đầy đủ, nhưng lên tới 80% nếu không tuân thủ. Việc mang nẹp đúng cách là chìa khóa để duy trì kết quả điều trị.

4. Tái phát là bình thường, không phải thất bại

Dị tật bàn chân khoèo có xu hướng tái phát tự nhiên, với tỷ lệ trung bình khoảng 30%. Tái phát không đồng nghĩa với thất bại điều trị, mà là đặc tính của dị tật này. Nguy cơ cao nhất trong vài năm đầu đời và giảm dần theo thời gian.

Các trường hợp tái phát có thể được xử lý bằng cách bó bột lại theo phương pháp Ponseti. Nếu tái phát dai dẳng, có thể cần phẫu thuật nhỏ chuyển gân. Đây là phần dự kiến trong điều trị, không phải sai sót. Quan trọng là cha mẹ hiểu và sẵn sàng đồng hành cùng con trong hành trình dài.

5. Vấn đề toàn cầu có thể giải quyết

Khoảng 80% trẻ bị bàn chân khoèo sinh ra ở các quốc gia có nguồn lực hạn chế, nhưng trước đây chỉ 15% được điều trị. Hậu quả là hơn một triệu trẻ phải sống với khuyết tật có thể phòng ngừa.

Phương pháp Ponseti mang lại hy vọng: chi phí thấp, dễ thực hiện, hiệu quả cao. Các tổ chức như Global Clubfoot Initiative đang nỗ lực để đến năm 2030, mọi trẻ sinh ra với bàn chân khoèo đều được điều trị và có thể đi lại bình thường.

Điều trị bàn chân khoèo đòi hỏi sự kiên trì, đặc biệt trong giai đoạn mang nẹp. Nhưng phần thưởng là một cuộc đời trọn vẹn cho trẻ. Đôi khi, giải pháp thay đổi cuộc đời đến từ một phương pháp đơn giản và tình yêu bền bỉ của gia đình.

Nếu bạn đang có con bị bàn chân khoèo, hãy liên hệ với chuyên gia phục hồi chức năng hoặc trung tâm y tế gần nhất để được tư vấn.