Đinh Thị Phương Hoài, Trương Thị Anh Phương, Lê Trọng Hiếu, Trần Đức Hoàng, Nguyễn Vĩnh Lạc, Nguyễn Thanh Minh

1. Đau cổ – bệnh lý phổ biến nhưng dễ bị xem nhẹ

Đau vùng cổ là một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt ở người trung niên và lớn tuổi. Nhiều người thường cho rằng đau cổ là do “làm việc nhiều” hoặc “ngủ sai tư thế”, nên thường tự điều trị bằng thuốc giảm đau hoặc xoa bóp mà không thăm khám sớm.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội Cột sống Bắc Mỹ (North American Spine Society – NASS, 2011), đau cổ kéo dài có thể là biểu hiện của thoái hóa cột sống cổ – một bệnh lý tiến triển, nếu không điều trị đúng có thể dẫn đến chèn ép rễ thần kinh hoặc tủy cổ, gây yếu tay chân, tê lan hoặc thậm chí liệt tứ chi.

Hình 1. Phẫu thuật lấy nhân đêm và cố định cột sống cổ lối trước (ACDF – Anterior Cervical Discectomy and Fusion).

2. Thoái hóa cột sống cổ là gì?

Thoái hóa cột sống cổ (Degenerative cervical spondylosis) là tình trạng thoái hoá tiến triển các thành phần của cột sống cổ bao gồm đĩa đệm, mặt khớp, khớp liên mấu, dây chằng và bản sống, làm mất ổn định cột sống và chèn ép các cấu trúc thần kinh. Quá trình này thường xảy ra ở các đốt sống C5–C7, trong đó C6–C7 là vị trí thường gặp nhất.

Theo tài liệu StatPearl (2025), có tới 95% người trên 65 tuổi có bằng chứng thoái hóa cột sống cổ trên phim MRI, nhưng phần lớn không có triệu chứng lâm sàng rõ rệt.

3. Triệu chứng thường gặp

Người bệnh có thể gặp các biểu hiện sau:

     - Đau cổ, đặc biệt khi xoay hoặc ngửa cổ.

     - Đau lan từ cổ xuống vai, cánh tay, bàn tay (do chèn ép rễ thần kinh).

     - Cảm giác tê, kiến bò, yếu tay hoặc vụng khi cầm nắm.

     - Trong trường hợp nặng: đi lại loạng choạng, vụng về khi cài nút áo hoặc viết, rối loạn tiểu tiện (do chèn ép tủy cổ).

Theo nghiên cứu trên Global Spine Journal (2017), các dấu hiệu chèn ép tủy (cervical myelopathy) mức độ trung bình và nặng cần được phẫu thuật giải ép sớm để tránh tổn thương thần kinh không hồi phục.

4. Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán

Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng phát hiện chèn ép rễ thần kinh hoặc tuỷ, kết hợp hình ảnh học như:

     - X-quang cột sống cổ: đánh giá thoái hóa xương và hẹp khe đĩa đệm.

     - MRI cổ: phát hiện chèn ép tủy hoặc rễ thần kinh.           

      - CT scan: giúp xác định cấu trúc xương và hướng phẫu thuật.

Hình 2. Hình ảnh trước mổ với phim X-quang cột sống cổ thẳng (A), nghiêng (D) và cộng hưởng từ chuỗi xung T1 (B, E) và  T2 (C, F) trên hai mặt phẳng axial và sagittal cho thấy khối thoát vị đĩa đệm cổ C4-C5 đè ép vào tuỷ sống cố (mũi tên trắng)

Điều trị

     - Giai đoạn nhẹ: nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, thuốc giảm đau – kháng viêm – giãn cơ.

     - Giai đoạn nặng hoặc thất bại điều trị nội khoa: cân nhắc phẫu thuật lấy nhân đệm và cố định cột sống cổ lối trước (ACDF – Anterior Cervical Discectomy and Fusion).

5. Ca lâm sàng minh họa tại Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế

Bệnh nhân nữ, 56 tuổi, vào viện vì đau cổ kéo dài lan xuống tay phải, tê bàn tay và yếu khi cầm nắm.
Chụp MRI cột sống cổ cho thấy thoát vị đĩa đệm C4–C5 chèn ép rễ thần kinh phải.

Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật lấy nhân đệm và cố định cột sống cổ qua lối trước (ACDF – Anterior Cervical Discectomy and Fusion).
Sau phẫu thuật, bệnh nhân giảm đau rõ rệt, hết tê tay và vận động bình thường sau 2 tuần. Hiện tại, bệnh nhân được tái khám định kỳ và phục hồi chức năng tích cực.

Kết quả: Ca mổ thành công, minh chứng cho việc phát hiện sớm và điều trị đúng hướng giúp phục hồi hoàn toàn chức năng thần kinh.

Hình 3. Hình ảnh trong (A,B,C,E,F,G,H) và sau mổ (D) theo quy trình phẫu thuật ACDF với sự hỗ trợ của C-arm trong mổ, giúp xác định chính xác vị trí phẫu thuật với đường rạch da 3cm

6. Làm thế nào để phòng và phát hiện sớm?

     - Duy trì tư thế cổ đúng khi làm việc, đọc sách, sử dụng điện thoại.

     - Tránh cúi cổ kéo dài quá 30 phút liên tục.

     - Tập các bài giãn cơ cổ và vai gáy mỗi ngày.

     - Khi có đau cổ kéo dài trên 2 tuần hoặc lan xuống tay, cần khám sớm tại bác sĩ chuyên khoa Ngoại Thần kinh hoặc Cột sống.

7. Thông điệp từ bác sĩ

“Thoái hóa cột sống cổ là bệnh lý phổ biến, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng.
Phẫu thuật chỉ đặt ra khi có chèn ép thần kinh hoặc thất bại điều trị nội khoa, và với kỹ thuật hiện đại như ACDF, người bệnh có thể phục hồi hoàn toàn, trở lại sinh hoạt bình thường.”

— BS. Đinh Thị Phương Hoài – Khoa Ngoại Thần kinh, Bệnh viện Đại học Y Dược Huế

8. Kết luận

Thoái hóa cột sống cổ là bệnh lý mạn tính tiến triển âm thầm, nhưng hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng thời điểm. Việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo như đau cổ kéo dài, tê hoặc yếu chi trên là yếu tố then chốt giúp người bệnh tránh được biến chứng nặng nề do chèn ép thần kinh. Sự phối hợp giữa thăm khám lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh hiện đại và các phương pháp điều trị tiên tiến đã mang lại kết quả rất khả quan, giúp bệnh nhân phục hồi chức năng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

------

Thông tin liên hệ

Khoa Ngoại Thần Kinh – Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế
- Điện thoại: Phòng Cấp cứu - 0234 3837777
- Địa chỉ: 41-51 Nguyễn Huệ, TP. Huế
-Website: bvydhue.vn